Testosterone thấp là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Testosterone là một hormone giới tính quan trọng trong sự phát triển của các mô sinh sản nam như dương vật, tinh hoàn và tuyến tiền liệt. Cả nam và nữ đều sản xuất testosterone một cách tự nhiên, mặc dù nam giới sản xuất nhiều testosterone hơn nữ giới. Ở nam giới, hầu hết testosterone được tạo ra bởi tinh hoàn. Ở nữ giới, testosterone được tạo ra bởi buồng trứng và được chuyển đổi thành hormone sinh dục nữ.

Nồng độ testosterone có thể thay đổi rất nhiều tùy thuộc vào giới tính, tuổi tác và sức khỏe. Ở nam giới, nồng độ testosterone thường cao nhất ở tuổi 20. Sau đó, mức độ này sẽ giảm dần.

Ở nam giới trưởng thành, testosterone thực hiện các chức năng cơ thể quan trọng, chẳng hạn như: điều chỉnh ham muốn tình dục, tâm trạng và sức mạnh của xương và cơ bắp tạo tế bào máu giúp tinh hoàn tạo ra tinh trùng. Ở phụ nữ, testosterone cần thiết cho sức mạnh của xương và cơ bắp cũng như ham muốn tình dục. Một phần của nó được chuyển thành dạng estrogen.

Có một số nguyên nhân có thể gây ra testosterone thấp. Hai loại thiểu năng sinh dục nam là suy sinh dục nguyên phát (rối loạn tinh hoàn) và suy sinh dục thứ phát (rối loạn chức năng tuyến yên/vùng dưới đồi). Nguyên nhân của suy sinh dục nguyên phát và thứ phát cũng được chia thành bẩm sinh (khi mới sinh) hoặc mắc phải (phát triển sau này khi còn nhỏ hoặc trưởng thành).

1. Nguyên nhân suy sinh dục nam nguyên phát

Suy sinh dục nguyên phát xảy ra khi có bất thường liên quan đến tinh hoàn khiến chúng không thể tạo ra mức testosterone bình thường.

Một tên gọi khác của chứng suy sinh dục nguyên phát là chứng suy sinh dục hypergonadotropic, tuyến yên sản xuất nhiều hormone tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) để đáp ứng với mức testosterone thấp. Mức độ cao của các hormone này thường sẽ báo cho tinh hoàn sản xuất nhiều testosterone và tinh trùng hơn. Tuy nhiên, nếu bị tổn thương (phổ biến nhất liên quan đến hóa trị liệu trước đó) hoặc mất tinh hoàn, thì tinh hoàn không thể đáp ứng với mức những hormon điều hòa tuyến sinh dục do thùy trước tuyến yên tiết tăng lên. Kết quả là tinh hoàn tạo ra quá ít hoặc không có testosterone và tinh trùng.

Đôi khi trong suy sinh dục nguyên phát, nồng độ testosterone nằm trong phạm vi bình thường và những hormon điều hòa tuyến sinh dục do thùy trước tuyến yên tiết cao. Các tình trạng bẩm sinh ảnh hưởng đến tinh hoàn và có thể dẫn đến thiểu năng sinh dục nguyên phát bao gồm:

• Không có tinh hoàn khi sinh (anorchia).

• Tinh hoàn ẩn (cryptorchidism).

• Giảm sản tế bào Leydig (kém phát triển các tế bào Leydig trong tinh hoàn).

• Hội chứng Klinefelter (một tình trạng di truyền trong đó người bệnh được sinh ra với một nhiễm sắc thể X thừa: XXY thay vì XY).

• Hội chứng Noonan (một tình trạng di truyền hiếm gặp có thể gây dậy thì muộn, tinh hoàn ẩn hoặc vô sinh).

• Chứng loạn dưỡng cơ (một phần của nhóm rối loạn di truyền được gọi là chứng loạn dưỡng cơ).

Các tình trạng mắc phải ảnh hưởng đến tinh hoàn và có thể dẫn đến suy sinh dục nguyên phát bao gồm:

• Chấn thương hoặc cắt bỏ tinh hoàn.

• Viêm tinh hoàn, là tình trạng viêm của một hoặc cả hai tinh hoàn. Đây thường là kết quả của nhiễm trùng do vi khuẩn, chẳng hạn như nhiễm trùng lây truyền qua đường tình dục, nhưng cũng có thể là do nhiễm virus, chẳng hạn như quai bị.

• Hóa trị hoặc xạ trị cho tinh hoàn

• Một số loại khối u.

• Sử dụng steroid đồng hóa.

2. Nguyên nhân suy sinh dục nam thứ phát

Các tình trạng ảnh hưởng đến các vùng dưới đồi và/hoặc tuyến yên gây ra suy sinh dục thứ phát do có nồng độ hormone tạo hoàng thể (LH) và hormone kích thích nang trứng (FSH) thấp. Nồng độ những hormon này thấp làm giảm sản xuất testosterone và tinh trùng. Các tình trạng bẩm sinh có thể dẫn đến suy sinh dục thứ phát bao gồm:

• Suy sinh dục thiểu năng sinh dục đơn độc (một tình trạng gây ra lượng hormone giải phóng gonadotropin thấp từ khi sinh ra).

• Hội chứng Kallmann (một tình trạng di truyền hiếm gặp làm mất sự phát triển của các tế bào thần kinh ở vùng dưới đồi sản xuất hormone giải phóng gonadotropin. Nó cũng có thể gây ra tình trạng mất khứu giác).

• Hội chứng Prader-Willi (một rối loạn đa hệ di truyền hiếm gặp có thể gây rối loạn chức năng vùng dưới đồi).

Một số tình trạng mắc phải có thể dẫn đến thiểu năng sinh dục thứ phát bao gồm:

• Suy tuyến yên (Tình trạng này có thể do u tuyến, bệnh thâm nhiễm, nhiễm trùng, chấn thương, xạ trị hoặc phẫu thuật ảnh hưởng đến tuyến yên).

• Tăng prolactin máu.

• Quá tải sắt (hemochromatosis).

• Chấn thương não hoặc đầu.

• Hội chứng Cushing.

• Bệnh xơ gan.

• Suy thận.

• HIV/AIDS.

• Rối loạn sử dụng rượu.

• Bệnh tiểu đường

• Béo phì.

• Khó thở khi ngủ.

• Một số loại thuốc, bao gồm estrogen, thuốc thần kinh, metoclopramide, opioid, leuprolide, goserelin, triptorelin và các chất ức chế sinh tổng hợp androgen mới hơn cho bệnh ung thư tuyến tiền liệt.

• Suy sinh dục khởi phát muộn (LOH) là một loại suy sinh dục nam thứ phát do lão hóa bình thường. Khi nam giới già đi, họ bị suy giảm chức năng vùng dưới đồi-tuyến yên và chức năng tế bào Leydig làm giảm sản xuất testosterone và/hoặc tinh trùng.

Các triệu chứng của testosterone thấp có thể thay đổi đáng kể, đặc biệt là theo độ tuổi. Các triệu chứng cho thấy mức testosterone thấp ở người trưởng thành được chỉ định là nam giới khi sinh bao gồm:

• Giảm ham muốn tình dục.

• Rối loạn cương dương.

• Rụng lông nách và lông mu.

• Thu nhỏ tinh hoàn.

• Nóng bừng.

• Số lượng tinh trùng thấp hoặc bằng không (azoospermia), gây vô sinh nam.

• Tâm trạng chán nản

• Khó khăn với sự tập trung và trí nhớ.

• Tăng mỡ cơ thể.

• Mô vú nam mở rộng (gynecomastia)

• Giảm sức mạnh và khối lượng cơ bắp.

• Giảm sức chịu đựng.

Các triệu chứng của testosterone thấp ở trẻ em

• Testosterone thấp trước hoặc trong tuổi dậy thì đối với trẻ nam khi sinh có thể dẫn đến:

• Chiều cao chậm phát triển, nhưng tay và chân của trẻ có thể tiếp tục phát triển không cân xứng với phần còn lại của cơ thể.

• Giảm sự phát triển của lông mu.

• Giảm sự phát triển của dương vật và tinh hoàn.

• Sức mạnh kém hơn bình thường.

• Xét nghiệm máu tổng mức testosterone: Xét nghiệm này thường yêu cầu hai lần lấy mẫu trong khoảng thời gian từ 8 giờ sáng đến 10 giờ sáng, khi mức testosterone phải ở mức cao nhất.

• Xét nghiệm máu hormon tạo hoàng thể (LH): Xét nghiệm này có thể giúp xác định xem nguyên nhân gây ra lượng testosterone thấp có phải là vấn đề với tuyến yên hay không.

• Xét nghiệm máu prolactin: Nồng độ prolactin cao có thể là dấu hiệu của các vấn đề về tuyến yên hoặc khối u.

• Liệu pháp thay thế testosterone: Gel bôi testosterone, tiêm testosterone vào cơ bắp hoặc tiêm dưới da, miếng dán testosterone, testosterone dạng uống, ngậm, đặt má.

• Liệu pháp thay thế testosterone có thể làm giảm hoặc cải thiện các triệu chứng ở một số nam giới, giúp giữ cho xương và cơ bắp chắc khỏe. Liệu pháp thay thế testosterone hiệu quả hơn ở những nam thanh niên có mức testosterone rất thấp và những nam giới lớn tuổi.