Sùi mào gà là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Sùi mào gà là một bệnh lây truyền qua đường tình dục hay gặp, do Human papilloma virus (HPV) gây nên. Hầu hết bệnh nhân nhiễm HPV không có triệu chứng, tỷ lệ bệnh nhân có triệu chứng chỉ từ 1-2%.

Human papilloma virus là nguyên nhân gây sùi mào gà. Có ít nhất 35 tuýp HPV gây bệnh ở sinh dục, tuýp 6 và 11 chiếm 90%. Các tuýp 16, 18, 31, 33 và 35 có thể gây ra loạn sản tế bào và ung thư. Các yếu tố thuận lợi cho nhiễm HPV là nhiều bạn tình, mắc các bệnh lây truyền qua đường tình dục khác. Vi rút HPV có thể lây truyền cho trẻ em sơ sinh qua đường sinh dục của người mẹ, gây ra u nhú ở thanh quản.

Human papilloma virus (HPV)

• Tổn thương có thể xuất hiện đơn độc, nhưng thường có nhiều thương tổn (khoảng từ 5-15), đường kính của tổn thương từ 1-10mm. Các tổn thương có thể kết vào nhau thành mảng lớn, đặc biệt hay gặp ở người suy giảm miễn dịch và đái tháo đường.

• Một số bệnh nhân có thể ngứa, đau hoặc chảy máu, có cảm giác bỏng rát. Phụ nữ bị sùi mào gà xuất hiện triệu chứng ra khí hư có thể do có viêm âm đạo do vi khuẩn kèm theo.

• Vị trí tổn thương thường gặp ở nam giới là dương vật, vành quy đầu, hãm dương vật, mặt trong bao quy đầu, bìu. Ở phụ nữ, tổn thương ở môi bé, môi lớn, hãm môi âm hộ, âm vật, lỗ niệu, vùng đáy chậu, tiền đình âm đạo, âm môn, màng trinh, âm đạo, hậu môn và mặt ngoài của cổ tử cung. Lỗ niệu đạo bị tổn thương gặp khoảng 20-25% ở nam giới và 4-8% ở nữ giới. 

• Sùi mào gà không bị sừng hoá có màu hồng tươi hoặc đỏ. Khi bị sừng hoá có màu xám trắng và các tổn thương nhiễm sắc có màu nâu đen, tro xám. Tổn thương sùi mào gà không có xu hướng nhiễm sắc nhưng các tổn thương nhiễm sắc có thể thấy ở mu, bẹn, môi lớn, thân dương vật, đáy chậu và hậu môn.

• Bệnh nhân sùi mào gà có thể có nhiều tổn thương ở nhiều vị trí khác nhau. Khi khám cho bệnh nhân phải rất tỉ mỉ và cẩn thận, khám toàn bộ vùng sinh dục, hậu môn của bệnh nhân. Đối với phụ nữ, cần tiến hành thăm khám bằng mỏ vịt để phát hiện các tổn thương sùi ở âm đạo, cổ tử cung. Soi hậu môn, cổ tử cung được chỉ định khi bệnh nhân quan hệ tình dục qua đường hậu môn, sùi mào gà vùng quanh hậu môn tái phát nhiều lần, có thương tổn sùi ở cổ tử cung. Khi có sùi ở miệng sáo, niệu đạo, bệnh nhân có bất thường dòng nước tiểu và đi tiểu ra máu tươi cuối bãi.

• Sùi mào gà còn có thể phát hiện ở môi, vòm họng, họng và hay kèm theo các tổn thương vùng sinh dục, hậu môn trên bệnh nhân có tiền sử quan hệ tình dục đường miệng.

• Soi niệu đạo: nếu muốn khám kỹ hố thuyền thì phải soi niệu đạo. Sử dụng ống khám tai hoặc mỏ vịt nhỏ (panh nhỏ) để khám kĩ trong niệu đạo hố thuyền. Thông thường, niệu đạo sau không bị thương tổn nếu không phát hiện sùi mào gà ở miệng sáo.

• Soi hậu môn: khi có sùi mào gà ở vùng quanh hậu môn và vùng hố chậu, khoảng 1/3 bệnh nhân có thể có tổn thương trong hậu môn.

• Test axit axetic: bôi axit axetic 5%, sau vài phút tổn thương có màu xám trắng. Kết quả này giúp vạch rõ kích thước thương tổn trước phẫu thuật loại bỏ thương tổn và sinh thiết. Tuy nhiên, test này không sử dụng cho mục đích sàng lọc và không đặc hiệu. 

• Mô bệnh học: không cần sinh thiết đối với các trường hợp bệnh nhân có tổn thương nhiều và mới. Nhưng cần tiến hành sinh thiết với các trường hợp không điển hình khi nghi ngờ về tính chất lành tính của các tổn thương hoặc để chẩn đoán phân biệt. Tiến hành sinh thiết sau khi gây tê tại chỗ 10 phút.

1. Nguyên tắc điều trị 

• Xét nghiệm phát hiện và định chủng HPV .

• Khám bệnh lây truyền qua đường tình dục khác.

• Khám và điều trị cho cả bệnh nhân bạn tình.

• Tư vấn, giáo dục sức khỏe cho bệnh nhân về chẩn đoán bệnh, các phương pháp điều trị có thể sử dụng, mối liên quan của bệnh với ung thư, khả năng có thể tái phát bệnh, khả năng lây nhiễm bệnh.

2. Điều trị cụ thể

Việc lựa chọn phương pháp điều trị cho bệnh nhân cần phải tùy thuộc vào tuổi, số lượng, kích thước, vị trí tổn thương của người bệnh và khả năng chuyên môn của bác sĩ, trang thiết bị của cơ sở y tế.

Các thuốc điều trị sùi mào gà được phân làm hai loại: thuốc người bệnh tự bôi và thuốc điều trị tại cơ sở y tế

2.1. Thuốc người bệnh tự bôi

• Podophyllotoxin 0,5% dạng kem hoặc dung dịch. Đây là thuốc chống phân bào, ít gây độc toàn thân và bệnh nhân có thể bôi mà không cần rửa. Bôi thuốc bằng tăm bông ngày 2 lần, bôi 3 ngày liên tiếp sau đó nghỉ 4 ngày, một đợt điều trị kéo dài 4 tuần.

• Kem imiquimod 5% kích thích sản xuất các cytokine và interferon. Người bệnh bôi thuốc bằng tay 3 lần/tuần, thời gian điều trị 16 tuần. Sau khi bôi thuốc 6-10 giờ phải rửa lại bằng nước và xà phòng nhẹ. Hướng dẫn người bệnh bôi thuốc đúng cách trong lần đầu tiên và yêu cầu khám định kỳ để đánh giá hiệu quả điều trị và theo dõi.

Hai loại thuốc này không sử dụng để bôi các tổn thương ở quanh hậu môn, trực tràng, âm đạo, cổ tử cung và niệu đạo. Không có dữ liệu về sự an toàn của thuốc với phụ nữ có thai.

2.2. Thuốc điều trị tại cơ sở y tế

• Podophyllin là một thuốc chống phân bào, dung dịch nồng độ 10-25% trong cồn ethanol hoặc cồn benzoin. Bôi để khô, rửa sạch sau khi bôi khoảng 1-4 giờ. Bôi 1-2 lần/tuần, trong vòng 6 tuần. Một lần bôi tối đa 0,5 ml thuốc hoặc trên diện tích thương tổn <10 cm2 cho một lần điều trị để hạn chế độc tính của thuốc. Không dùng thuốc cho phụ nữ có thai và cho con bú.

• Trichloroacetic (TCA) hoặc bichloroacetic (BCA) 80-90% được sử dụng để bôi các thương tổn nhỏ, ẩm ướt. Bôi thuốc cho người bệnh hàng tuần, tối đa 6 tuần. Cần cẩn thận khi bôi để tránh gây tổn hại cho vùng da, niêm mạc lành. Bôi bicarbonat hay vaselin xung quanh tổn thương để bảo vệ vùng da xung quanh.

• Các phẫu thuật đơn giản bằng laser CO2, dao, kéo, đốt điện cần phải gây tê cho bệnh nhân. Phương pháp này chỉ định cho các bệnh nhân có thương tổn lớn hoặc phụ nữ có thai. Chống chỉ định đốt điện cho bệnh nhân có thương tổn ở gần hậu môn.

Đốt sùi mào gà bằng laser

• Điều trị lạnh làm phá hủy tổn thương và một vùng nhỏ tổ chức xung quanh được chỉ định cho các thương tổn nhỏ. Điều trị 1-2 lần mỗi tuần trong vòng 4- 6 tuần. Phun nitơ lỏng vào thương tổn hoặc sử dụng đầu áp lạnh. Có thể cần gây tê cho bệnh nhân vì điều trị lạnh gây đau. 

• Tiêm 5-fluorouracil hoặc interferon/cấy epinephrine gel đem lại hiệu quả trong điều trị các tổn thương nhỏ và ít. Tuy nhiên, có một số tác dụng không mong muốn và giá thành thành đắt.

• Tất cả các phương pháp trị liệu sùi mào gà đều có thể gây kích thích, đau hoặc ảnh hưởng toàn thân. Nếu đợt điều trị 6 tuần thất bại, cần chuyển phương pháp điều trị khác, sinh thiết tổn thương.