Bệnh than là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Bệnh than (bệnh nhiệt thán) là một bệnh truyền nhiễm do vi khuẩn than (Bacillus anthracis) gây ra. Vi khuẩn này thường sống ký sinh trên vật nuôi và động vật hoang dã hoặc tồn tại trong đất. Tiếp xúc với vi khuẩn than có thể gây bệnh nghiêm trọng cho cả người và động vật. 

• Tác nhân gây bệnh là trực khuẩn than, tên khoa học: Bacillus anthracis.

• Vi khuẩn có kích thước 1 - 1,5 x 3 mm, đứng riêng rẽ hoặc có thể xếp thành chuỗi, hai đầu vuông, bắt màu gram dương. Vi khuẩn có vỏ khí ở động vật mắc bệnh. Trong môi trường nuôi cấy, vi khuẩn không tạo vỏ.  

• Có thể tồn tại lâu dài trong môi trường bên ngoài. Trong đất, bào tử than có thể tồn tại trong vòng 5 - 10 năm.

• Ở bệnh than thể da, đầu tiên vị trí da bị nhiễm trùng xuất hiện ngứa, sau đó dẫn đến tổn thương, nổi mụn nước, sần và 2 - 4 ngày sau đó sẽ phát triển thành vết loét có màu đen. Xung quanh vết loét thường phù có thể từ nhẹ đến nặng và sau đó lan rất rộng, đôi khi có thể xuất hiện mụn nước nhỏ thứ phát. Thông thường, nốt loét không đau, nếu bệnh nhân có đau thì nguyên nhân là do phù hoặc bội nhiễm. Đầu, bàn tay và cánh tay là những vị trí hay bị tổn thương nhất. Nốt loét có thể nhầm lẫn với viêm da. Vị trí nhiễm khuẩn nếu không được điều trị kịp thời có thể lan đến các hạch bạch huyết vùng, sau đó vào máu gây ra nhiễm trùng huyết, tổn thương não. Nếu không được điều trị, tỷ lệ tử vong của bệnh than thể da là 5 - 20%. Nếu được điều trị bằng kháng sinh có hiệu quả thì bệnh nhân ít khi tử vong.

• Bệnh than thể phổi: đầu tiên, xuất hiện các triệu chứng nhẹ, cấp tính và không đặc trưng, giống với triệu chứng của các nhiễm khuẩn đường hô hấp trên thông thường. Trên X quang thấy hình ảnh trung thất to hơn. Bệnh nhân sốt và sốc sau 3-5 ngày, sau đó sẽ tử vong. 

• Bệnh than thể ruột là bệnh hiếm gặp. Bệnh khó phát hiện trừ khi xảy ra thành dịch lớn dạng ngộ độc thức ăn. Trong các trường hợp điển hình, triệu chứng gồm đau bụng dữ dội kèm sốt, nhiễm khuẩn huyết và tử vong. 

Loại mẫu bệnh phẩm:

• Thể da: lấy dịch trong bọng nước ở giai đoạn bọng nước hoặc dịch dưới vảy ở giai đoạn đóng vảy.

• Thể phổi: máu, đờm.

• Thể dạ dày - ruột: phân, máu.

• Đất tại vị trí chôn động vật chết hoặc da, xương

Phương pháp xét nghiệm:

• Nhuộm Gram: quan sát được khuẩn Gram dương hình viên gạch.

• Phân lập: cấy mẫu bệnh phẩm lên thạch thấy vi khuẩn than mọc thành các khuẩn lạc xù xì.

• Gây bệnh cho động vật thí nghiệm.

• Miễn dịch huỳnh quang.      

Chẩn đoán xác định khi tìm thấy trực khuẩn than từ nốt loét, máu hoặc chất tiết khi nuôi cấy, trong tiêu bản nhuộm hoặc tiêm truyền cho thỏ, chuột lang.            

• Bệnh than nhiễm qua da là thể bệnh dễ điều trị nhất.

• Bệnh than nhiễm qua đường hô hấp là thể bệnh diễn tiến nhanh và có khả năng dẫn đến suy hô hấp, viêm màng não, nhiễm khuẩn huyết, sốc nhiễm khuẩn nên cần phải được điều trị tích cực.

• Bệnh than nhiễm qua đường tiêu hóa: là thể bệnh khó điều trị do bệnh nhân mất nước, điện giải, mất máu, có thể nhiễm khuẩn huyết, thủng ruột.

• Thuốc sử dụng để điều trị bệnh than: các thuốc kháng sinh (đặc biệt là kháng sinh Penicillin). Có thể sử dụng đường uống hoặc kết hợp truyền tĩnh mạch trong điều trị bệnh than.