Phình động mạch não là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Chứng phình động mạch não, còn được gọi là chứng phình động mạch nội sọ - là một chỗ phình ra trong một mạch máu trong não. Áp lực liên tục của dòng máu đẩy phần suy yếu ra bên ngoài, tạo ra một vết sưng giống như vết phồng rộp.

Phình động mạch não hình thành và phát triển do máu chảy qua mạch máu gây áp lực lên một vùng yếu của thành mạch. Điều này có thể làm tăng kích thước của chứng phình động mạch não. Nếu phình động mạch não bị rò rỉ hoặc vỡ, nó sẽ gây chảy máu trong não, được gọi là đột quỵ xuất huyết.

Phình động mạch não bị rò rỉ hoặc vỡ, sẽ gây chảy máu trong não (đột quỵ xuất huyết)

Khoảng 10% đến 30% những người bị phình động mạch não có nhiều chứng phình động mạch. Phần lớn các chứng phình động mạch não nhỏ và không gây ra triệu chứng. Trong nhiều trường hợp, chứng phình động mạch não được phát hiện trong quá trình kiểm tra các tình trạng khác.

Tuy nhiên, chứng phình động mạch bị vỡ nhanh chóng trở nên nguy hiểm đến tính mạng và cần được điều trị y tế ngay lập tức. Nếu chứng phình động mạch não không bị vỡ, điều trị có thể phù hợp trong một số trường hợp. Điều trị chứng phình động mạch não chưa vỡ có thể ngăn ngừa vỡ trong tương lai.

Các dạng phình động mạch não:

• Phình mạch dạng túi hay còn gọi là phình mạch dạng quả mọng: Loại phình động mạch này trông giống như một quả mọng treo trên cây nhỏ. Đó là một túi tròn chứa đầy máu nhô ra từ động mạch chính hoặc một trong các nhánh của nó. Nó thường hình thành trên các động mạch ở đáy não. Chứng phình động mạch dạng quả mọng là loại phình động mạch phổ biến nhất.

• Chứng phình động mạch Fusiform: Đây là loại phình động mạch gây phình ở tất cả các bên của động mạch.

• Chứng phình động mạch do nhiễm trùng: Khi nhiễm trùng ảnh hưởng đến các động mạch trong não, nó có thể làm suy yếu thành động mạch, gây ra chứng phình động mạch.

Chứng phình động mạch thường hình thành ở các nhánh hoặc nhánh của động mạch vì những vùng đó của mạch yếu hơn. Mặc dù chứng phình động mạch có thể xuất hiện ở bất cứ đâu trong não nhưng chúng phổ biến nhất ở các động mạch ở đáy não.

Hầu hết các chứng phình động mạch não nhỏ không bị vỡ không gây ra triệu chứng. Chứng phình động mạch não có thể được tìm thấy trong các xét nghiệm hình ảnh được thực hiện cho các tình trạng khác.

Tuy nhiên, chứng phình động mạch bị vỡ là một tình trạng rất nghiêm trọng, thường gây đau đầu dữ dội. Và nếu chứng phình động mạch chưa vỡ chèn ép vào mô não hoặc dây thần kinh, nó có thể gây đau và các triệu chứng khác.

Đau đầu dữ dội là triệu chứng điển hình khi động mạch phình ra bị vỡ

1. Phình động mạch bị vỡ

Khi động mạch phình ra bị vỡ sẽ gây ra đau đầu dữ dội và đột ngột. Cơn đau đầu này thường được mọi người mô tả là cơn đau đầu tồi tệ nhất mà người mắc bệnh từng trải qua.

Ngoài đau đầu dữ dội, các triệu chứng của chứng phình động mạch bị vỡ có thể bao gồm:

• Buồn nôn và ói mửa

• Cổ cứng

• Nhìn mờ hoặc nhìn đôi

• Nhạy cảm với ánh sáng

• Co giật

• Sụp mí mắt

• Mất ý thức

• Lú lẫn

2. Phình mạch 'rò rỉ'

Phình động mạch có thể bị gây ra rò rỉ một lượng máu nhỏ. Rò rỉ có thể xảy ra vài ngày hoặc vài tuần trước khi vỡ.

Các triệu chứng phình động mạch não bị rò rỉ có thể bao gồm:

Nhức đầu đột ngột, cực kỳ dữ dội có thể kéo dài vài ngày đến hai tuần.

3. Phình động mạch nhưng chưa vỡ

Phình động mạch nhỏ chưa vỡ ít biểu hiện thành các triệu chứng cụ thể. Tuy nhiên, một chứng phình động mạch lớn hơn chưa vỡ có thể đè lên các mô não và dây thần kinh.

Các triệu chứng của chứng phình động mạch não chưa vỡ có thể bao gồm:

• Đau phía trên và phía sau một bên mắt.

• Đồng tử giãn ra.

• Một sự thay đổi trong tầm nhìn hoặc nhìn đôi.

• Tê một bên mặt.

Chảy máu kéo dài vài giây khi động mạch não phình ra bị vỡ. Tuy nhiên, máu có thể gây tổn thương trực tiếp cho các tế bào xung quanh và có thể giết chết các tế bào não. Nó cũng làm tăng áp lực bên trong hộp sọ.

Nếu áp suất trở nên quá cao, nó có thể làm gián đoạn quá trình cung cấp máu và oxy cho não dẫn đến bệnh nhân bị mất ý thức, nặng hơn có thể gây ra tử vong.  Một số biến chứng sau khi động mạch phình ra bị vỡ:

• Tái xuất huyết: Chứng phình động mạch bị vỡ hoặc rò rỉ có nguy cơ chảy máu trở lại. 

• Các mạch máu trong não bị thu hẹp: Sau khi chứng phình động mạch não bị vỡ, các mạch máu trong não có thể co lại và thu hẹp lại. Điều này được gọi là co thắt mạch. Co thắt mạch có thể gây đột quỵ do thiếu máu cục bộ, trong đó lưu lượng máu đến các tế bào não bị hạn chế. Điều này có thể gây thêm tổn thương và mất tế bào.

• Sự tích tụ chất lỏng trong não, được gọi là não úng thủy: Thông thường, chứng phình động mạch não bị vỡ xảy ra ở khoảng trống giữa não và các mô mỏng bao phủ não. Máu có thể ngăn chặn sự chuyển động của chất lỏng bao quanh não và tủy sống. Kết quả là, lượng chất lỏng dư thừa sẽ gây áp lực lên não và có thể làm hỏng các mô.

• Thay đổi mức natri: Chảy máu trong não có thể phá vỡ sự cân bằng natri trong máu. Nồng độ natri trong máu giảm có thể dẫn đến sưng tế bào não và tổn thương vĩnh viễn.

Một số yếu tố có thể góp phần làm yếu thành động mạch. Những yếu tố này có thể làm tăng nguy cơ phình động mạch não hoặc phình động mạch bị vỡ.

Một số yếu tố nguy cơ này phát triển theo thời gian.

1. Yếu tố nguy cơ liên quan đến tình trạng bệnh hiện mắc

• Huyết áp cao: Tình trạng này có thể làm suy yếu các động mạch. Chứng phình động mạch có nhiều khả năng hình thành và vỡ trong các động mạch bị suy yếu.

• Rối loạn mô liên kết di truyền làm suy yếu các mạch máu như hội chứng Ehlers-Danlos. 

• Một động mạch chủ hẹp, được gọi là hẹp eo động mạch chủ. 

• Dị dạng động tĩnh mạch não, được gọi là AVM. Trong tình trạng này, các động mạch và tĩnh mạch trong não bị rối, ảnh hưởng tới dẫn lưu máu. 

• Bệnh thận đa nang: Rối loạn di truyền này dẫn đến các túi chứa đầy chất lỏng trong thận làm tăng nguy cơ tăng huyết áp.

2. Một số yếu tố nguy cơ khác

• Tuổi tăng: Chứng phình động mạch não có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi. Tuy nhiên, chúng phổ biến hơn ở người lớn trong độ tuổi từ 30 đến 60.

• Nữ giới: Chứng phình động mạch não phổ biến ở phụ nữ hơn nam giới.

• Hút thuốc lá: Hút thuốc là một yếu tố nguy cơ hình thành chứng phình động mạch não và khiến chứng phình động mạch não bị vỡ.

Hút thuốc là một yếu tố nguy cơ khiến chứng phình động mạch não bị vỡ

• Sử dụng ma túy, đặc biệt là sử dụng cocaine: Sử dụng thuốc làm tăng huyết áp. Nếu chất kích thích được sử dụng qua đường tĩnh mạch, có thể dẫn đến nhiễm trùng. Nhiễm trùng có thể gây ra chứng phình động mạch nấm.

• Nghiện rượu

• Tiền sử gia đình bị phình động mạch não: Nguy cơ cao hơn nếu có thành viên gia đình bị phình động mạch não. Điều này đặc biệt đúng nếu hai hoặc nhiều người thân như cha mẹ, anh, chị em hoặc con cái  bị phình động mạch não. 

3. Các yếu tố nguy cơ khiến chứng phình động mạch dễ vỡ

• Bị phình động mạch lớn.

• Có chứng phình động mạch ở một số vị trí nhất định.

• Hút thuốc lá.

• Bệnh nhắc mắc bệnh tăng huyết áp nhưng không được điều trị.