Đau thần kinh tọa là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Đau thần kinh tọa đề cập đến cơn đau di chuyển dọc theo đường đi của dây thần kinh tọa. Thông thường, đau thần kinh tọa dễ bị nhầm lẫn với chứng đau lưng nói chung. Tuy nhiên, dây thần kinh tọa không chỉ giới hạn ở lưng, mà nó đi từ lưng dưới qua hông, mông và xuống mỗi chân kết thúc ngay dưới đầu gối. Đau thần kinh tọa thường xảy ra khi thoát vị đĩa đệm hoặc xương phát triển quá mức gây áp lực lên một phần của dây thần kinh. Điều này gây viêm, đau và thường bị tê ở chân bị ảnh hưởng. Mặc dù cơn đau liên quan đến đau thần kinh tọa có thể nghiêm trọng, nhưng hầu hết các trường hợp đều khỏi sau vài tuần điều trị.

• Thoát vị đĩa đệm thắt lưng: Có tới 90% trường hợp đau thần kinh tọa là do thoát vị đĩa đệm thắt lưng. Thoát vị đĩa đệm thường chèn ép một hoặc nhiều rễ thần kinh cột sống (L4-S3) tạo thành dây thần kinh hông. Thoát vị đĩa đệm có thể chèn ép dây thần kinh tọa ở một bên, gây ra các triệu chứng ở một bên.

• Thoái hóa: Sự thoái hóa của các mô ở cột sống thắt lưng có thể chèn ép hoặc kích thích dây thần kinh tọa. Sự thoái hóa của các khớp mặt cũng có thể khiến các mô hoạt dịch trong bao khớp bị viêm và tăng số lượng lớn. Thoái hóa xương đốt sống có thể gây ra sự phát triển xương bất thường (gai xương hoặc gai xương). Đĩa đệm bị thoái hóa có thể tiết ra các protein gây viêm, gây viêm dây thần kinh hông.

• Hẹp ống sống thắt lưng: Hẹp ống sống là tình trạng hẹp ống sống và tương đối phổ biến ở người lớn trên 60 tuổi. Nghiên cứu cho thấy rằng hẹp hốc bên có thể phổ biến trong việc gây đau thần kinh tọa ở người cao tuổi.

• Trượt đốt sống: Trượt đốt sống xảy ra khi một vết nứt do căng thẳng nhỏ làm cho một thân đốt sống trượt về phía trước trên một thân khác. Đau thần kinh tọa có thể do chèn ép dây thần kinh sau khi đĩa đệm bị xẹp, gãy và trượt về phía trước của thân đốt sống. Trượt đốt sống có thể gây đau thần kinh tọa hai bên và phổ biến hơn ở người trẻ tuổi.

1.  Các triệu chứng thông thường

Thông thường, đau thần kinh tọa chỉ ảnh hưởng đến một chân tại một thời điểm và các triệu chứng lan từ lưng dưới hoặc mông đến đùi và xuống chân. Đau dây thần kinh tọa có thể gây đau ở phía trước, phía sau và/hoặc hai bên đùi và chân. Một vài triệu chứng phổ biến thấy ở đau thần kinh tọa là:

• Đau: Đau thần kinh tọa có thể liên tục hoặc không liên tục. Cơn đau thường được mô tả là cảm giác nóng rát hoặc đau nhói. Cơn đau thường dữ dội hơn ở chân so với lưng. Đau chân thường xảy ra nhiều hơn ở vùng bắp chân dưới đầu gối so với các phần khác của chân.

Đau thần kinh tọa có thể liên tục hoặc không liên tục

• Bị thay đổi cảm giác: Có thể cảm thấy tê, ngứa ran và/hoặc cảm giác kim châm ở phía sau chân.

• Suy nhược: Có thể cảm thấy yếu ở chân và bàn chân. Cảm giác nặng nề ở chân bị ảnh hưởng có thể khiến bạn khó nhấc chân lên khỏi sàn.

2.  Một số yếu tố ảnh hưởng đến cơn đau

Thay đổi tư thế có thể làm nặng thêm hoặc giảm đau: Một số tư thế có thể ảnh hưởng đến đau thần kinh tọa:

• Đau dây thần kinh tọa có thể tồi tệ hơn khi ngồi, cố gắng đứng lên, đứng trong thời gian dài, uốn cong cột sống về phía trước, vặn cột sống và/hoặc khi ho.

• Cơn đau có thể tăng lên hoặc không đổi khi nằm, gây rối loạn giấc ngủ.

• Nằm ngửa, đầu gối hơi kê cao và kê một chiếc gối, hoặc nằm nghiêng với một chiếc gối kê giữa hai chân, có thể giúp giảm đau trong những trường hợp như vậy.

• Cơn đau có thể thuyên giảm khi đi bộ, chườm túi nhiệt vào vùng xương chậu phía sau hoặc tập các bài tập vùng chậu.

Có thể có các triệu chứng đau thần kinh tọa khác dành riêng cho rễ thần kinh bị ảnh hưởng. Dây thần kinh tọa được hình thành do sự kết hợp của 5 rễ thần kinh: L4, L5, S1, S2, S3.

Nên điều trị đau thần kinh tọa càng sớm càng tốt để tránh sự tiến triển của các triệu chứng. Thông thường, các phương pháp không phẫu thuật được thử trước tiên. Phẫu thuật có thể được chỉ định khi nguyên nhân cơ bản là nghiêm trọng và/hoặc thiếu sót thần kinh tiến triển như yếu chân xảy ra.

1. Điều trị nội khoa

• Khuyến cáo bệnh nhân có chế độ nghỉ ngơi hợp lý, hạn chế/tránh mang vác các đồ vật nặng và đột ngột, không nên đứng hoặc ngồi quá lâu. Bệnh nhân nên lựa chọn nằm giường cứng.

• Điều trị bằng thuốc:

• Sử dụng một số loại thuốc giảm đau như paracetamol, các thuốc kháng viêm không steroid (NSAIDs) như ibuprofen, diclofenac…

• Sử dụng một số loại thuốc giãn cơ như Eperisone, Tolperisone…

• Khi bệnh nhân đau nhiều, mạn tính có thể sử dụng các thuốc giảm đau thần kinh như: Gabapentin, Pregabalin…

• Sử dụng một số bài tập vật lý trị liệu với mục tiêu: Tăng cường sức mạnh cho cột sống và các cơ ở lưng dưới, bụng, mông và hông. Tăng sức mạnh cốt lõi. Kéo căng các cơ cứng và không linh hoạt, chẳng hạn như gân kheo. Khuyến khích trao đổi chất lỏng và chất dinh dưỡng trong cơ thể bằng các bài tập aerobic nhẹ như đi bộ, bơi hay xoa bóp trị liệu.

2. Điều trị ngoại khoa

Có một số phương pháp phẫu thuật thường được sử dụng tùy theo từng tình trạng thoát bị, trượt đốt sống hoặc u chèn…như: phẫu thuật lấy nhân đệm, phẫu thuật cắt cung sau đốt sống.

• Duy trì tư thế tốt: Thực hiện theo các kỹ thuật về tư thế tốt khi đang ngồi, đứng, nâng đồ vật và khi ngủ sẽ giúp giảm áp lực lên lưng dưới. Đau có thể là một dấu hiệu cảnh báo sớm rằng không được căn chỉnh đúng cách. Nếu bắt đầu cảm thấy đau hoặc cứng, hãy điều chỉnh tư thế.

Hạn chế mang vác vật nặng để tránh làm cơn đau nặng thêm

• Không hút thuốc: Nicotin làm giảm lượng máu cung cấp cho xương. Nó làm suy yếu cột sống và đĩa đệm, gây thêm căng thẳng cho cột sống và đĩa đệm, đồng thời gây ra các vấn đề về lưng và cột sống.

• Duy trì cân nặng hợp lý

• Tập thể dục thường xuyên: Tập thể dục bao gồm kéo giãn để giữ cho các khớp của  linh hoạt và các bài tập để tăng cường sức mạnh cốt lõi của  – các cơ ở lưng dưới và bụng. Những cơ này hoạt động để hỗ trợ cột sống. Ngoài ra, không ngồi trong thời gian dài.

• Chọn các hoạt động thể chất ít gây tổn thương lưng nhất: như bơi lội, đi bộ, yoga hoặc thái cực quyền.