Chóng mặt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Chóng mặt là cảm giác lâng lâng, choáng váng hoặc mất thăng bằng. Nó liên kết với các cơ quan cảm giác, cụ thể là mắt và tai, vì vậy đôi khi nó có thể gây ngất xỉu. Cảm giác chóng mặt có thể đi kèm với buồn nôn và nôn hoặc khó giữ thăng bằng, đi bộ, hoặc cả hai. Bản thân chóng mặt không phải là một căn bệnh mà là một triệu chứng của các rối loạn khác nhau.

Chóng mặt là phổ biến. Thỉnh thoảng chóng mặt không phải là điều đáng lo ngại. Tuy nhiên, điều quan trọng là phải thăm khám ngay lập tức nếu bạn bị chóng mặt lặp đi lặp lại mà không có lý do rõ ràng hoặc trong một thời gian dài.

2.1.  Các vấn đề liên quan đến trong tai

• Bệnh lý thạch nhĩ gây chóng mặt kịch phát lành tính. Tình trạng này gây ra cảm giác mãnh liệt và ngắn ngủi nhưng sai lầm rằng bạn đang quay hoặc chuyển động. Những giai đoạn này được kích hoạt bởi sự thay đổi nhanh chóng trong chuyển động của đầu, chẳng hạn như khi bạn trở mình trên giường, ngồi dậy hoặc bị một cú đánh vào đầu. Chóng mặt kịch phát lành tính là nguyên nhân phổ biến nhất của chứng chóng mặt, mất thăng bằng, buồn nôn và nôn.

• Nhiễm độc tiền đình vì dùng thuốc, kháng sinh aminosid gây tổn thương trực tiếp các cơ quan tiền đình, các tế bào tiền đình, giác quan.

Kháng sinh aminosid gây tổn thương trực tiếp các cơ quan tiền đình, giác quan

• Một số chấn thương gây rò ngoại dịch tai trong: vỡ xương đá, sang chấn vào vùng khớp bàn đạp tiền đình, kích thích âm thanh quá mạnh...

• Các bệnh viêm tai như viêm tai mạn tính, viêm tai giữa cấp tính, viêm tai thanh dịch…

• Một số hội chứng như Tulio kinh điển, thạch nhĩ, hội chứng Hennebert, hội chứng Ménière (Bệnh này liên quan đến sự tích tụ quá nhiều chất lỏng trong tai trong. Được đặc trưng bởi các cơn chóng mặt đột ngột kéo dài trong vài giờ, có thể bị giảm thính lực dao động, ù tai và cảm giác như bị bịt tai), hội chứng Wallenberg…

2.2.  Vấn đề liên quan đến lưu thông máu

• Tụt huyết áp. Huyết áp tâm thu giảm đáng kể - số cao hơn trong chỉ số huyết áp - có thể dẫn đến cảm giác choáng váng hoặc ngất xỉu trong thời gian ngắn. Tụt huyết áp tư thế do việc đứng dậy hoặc bật dậy quá nhanh khi đang ngồi hoặc đang nằm.

• Tuần hoàn máu kém. Do các tình trạng liên quan đến tim mạch do tim không bơm đủ máu lên não như bệnh cơ tim, rối loạn nhịp tim và cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua, đau tim có thể gây chóng mặt. Và việc giảm thể tích máu có thể khiến máu không đủ lưu thông đến não hoặc tai trong.

2.3. Một số nguyên nhân khác

• Bệnh lý liên quan đến mạch máu não như: thiểu năng tuần hoàn động mạch cột sống – thân nền – nguyên nhân thường gặp ở người trên 50 tuổi

• Bệnh lý u não: U tiểu não hoặc áp xe tiểu não, u hành cầu não…

• Bệnh lý thần kinh trung ương: Bệnh xơ cứng rải rác, bệnh rỗng hành não…

• Rối loạn lo âu: bao gồm các cơn hoảng loạn và sợ rời khỏi nhà hoặc ở trong không gian rộng lớn (chứng sợ khoảng trống).

• Lượng đường trong máu thấp (hạ đường huyết). Thường gặp ở những người mắc bệnh đái tháo đường đang được điều trị bằng insulin. Chóng mặt (choáng váng) có thể đi kèm với đổ mồ hôi và lo lắng.

• Quá nóng và mất nước. Nếu bạn hoạt động trong thời tiết nóng hoặc nếu bạn không uống đủ nước, bạn có thể cảm thấy chóng mặt do quá nóng (tăng thân nhiệt) hoặc do mất nước. 

• Thuốc men. Do tác dụng không mong muốn của một số thuốc như thuốc chống động kinh, thuốc chống trầm cảm, thuốc an thần và thuốc an thần. Đặc biệt, thuốc hạ huyết áp có thể gây ngất nếu hạ huyết áp quá nhiều.

• Cảm giác sai lệch về chuyển động hoặc quay tròn, lắc qua lắc lại. Choáng váng hoặc cảm thấy yếu ớt. Không ổn định hoặc mất thăng bằng. Có cảm giác bồng bềnh, chóng mặt hoặc nặng đầu.

• Những cảm giác này có thể được kích hoạt hoặc trở nên tồi tệ hơn khi đi bộ, đứng lên hoặc di chuyển đầu. Chóng mặt có thể đi kèm cùng với các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, nôn, da xanh tái, huyết áp hạ hoặc đột ngột hoặc nghiêm trọng đến mức cần phải nghỉ ngơi ngay lập tức như ngồi hoặc nằm xuống. Quá trình này có thể kéo dài vài giây hoặc vài ngày và có thể tái phát.

Chóng mặt đi kèm cùng với các triệu chứng rối loạn thần kinh thực vật: buồn nôn, nôn…

Điều trị chóng mặt tập trung vào nguyên nhân cơ bản và mục đích là cắt cơn chóng mặt. Trong hầu hết các trường hợp, biện pháp khắc phục tại nhà và điều trị y tế có thể giúp kiểm soát nguyên nhân cơ bản.

4.1. Điều trị cơn chóng mặt cấp

Người bệnh cần nghỉ ngơi, sử dụng phòng tối và yên tĩnh, tránh các kích thích và cử động mạnh.

• Thuốc: huyết thanh ngọt ưu trương.

• Thuốc chống nôn: atropin, metoclopramid, dimenhydrinat…

• Thuốc chống chóng mặt: tanganil…

• Thuốc an thần: seduxen…

4.2. Điều trị ngăn các cơn chóng mặt kịch phát:

• Hạn chế hoặc tránh cử động mạnh, tránh di chuyển bệnh nhân và các kích thích tâm lý. Hạn chế thay đổi tư thế đột ngột, tránh các nơi ồn ào nhiều ánh sáng.

• Lựa chọn các chế độ ăn phù hợp như hạn chế đồ ăn quá ngọt hoặc quá dầu mỡ: socola, xúc xích, mì chính, lạp xưởng… hạn chế các chất kích thích như rượu café.

• Sử dụng các loại thuốc điều trị như: lợi tiểu, kháng histamin, steroid, an thần, aspirin, tanakan, duxil, cinarizin, serc, … theo sự hướng dẫn chỉ định từ bác sĩ

4.3.  Điều trị nguyên nhân khác gây chóng mặt

• Điều trị cơn chóng mặt tư thế: nguyên nhân phổ biến gây chóng mặt, thường có thể được giải quyết bằng thủ thuật Epley. Bài tập này liên quan đến việc quay đầu theo những cách cụ thể để giúp giảm bớt các triệu chứng.

Thủ thuật Epley giúp giảm bớt các triệu chứng của chóng mặt tư thế

• Bệnh Meniere: Tình trạng này không có cách chữa trị, nhưng có thể cải thiện bằng thuốc, chế độ ăn ít muối lành mạnh, tiêm thuốc kháng sinh hoặc corticosteroid hoặc phẫu thuật tai.

• Mất nước: Để giúp điều trị tình trạng mất nước, hãy uống nhiều nước.

• Đau nửa đầu: Điều trị các cơn đau nửa đầu bao gồm dùng thuốc và thay đổi lối sống, chẳng hạn như học cách xác định và tránh các tác nhân gây đau nửa đầu.

• Hạ huyết áp đột ngột: Điều trị huyết áp thấp đột ngột tùy thuộc vào nguyên nhân hoặc tình trạng cơ bản, nhưng có thể bao gồm việc điều chỉnh thuốc, tập thể dục hoặc thay đổi tư thế từ từ khi đứng lên.

• Các vấn đề về tuần hoàn: Các vấn đề về tuần hoàn có thể cải thiện khi tập thể dục thường xuyên, chế độ ăn uống lành mạnh cho tim, dùng thuốc hoặc phẫu thuật.

• Tập thể dục quá sức hoặc kiệt sức vì nóng: Uống nhiều nước có thể giúp ích khi chóng mặt do tập thể dục quá mức hoặc kiệt sức vì nóng.

• Thiếu máu: Bổ sung sắt, thuốc men và ăn một chế độ ăn uống cân bằng có thể giúp điều trị bệnh thiếu máu.

• Hạ đường huyết: Nếu bạn có triệu chứng hạ đường huyết, hãy thử uống nước trái cây hoặc soda hoặc uống viên glucose. Đối với mức đường huyết thấp nghiêm trọng, bạn có thể cần tiêm hormone glucagon. Khám phá các phương pháp điều trị khẩn cấp khác cho hạ đường huyết.