Vàng da sơ sinh là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Vàng da ở trẻ sơ sinh là hiện tượng phổ biến, thường vô hại và có thể xảy ra khi trẻ có nồng độ bilirubin cao, sắc tố có màu vàng được tạo ra trong quá trình phá hủy các tế bào hồng cầu. Nó gây vàng da và tròng trắng mắt. Thuật ngữ y tế cho bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh là vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh.

Vàng da ở trẻ sơ sinh là vàng da sinh lý, hiện tượng phổ biến, thường vô hại

Vàng da có thể khó nhìn thấy hơn ở da nâu hoặc đen. Có thể dễ nhìn thấy hơn ở lòng bàn tay hoặc lòng bàn chân. Tình trạng vàng da sinh lý ở trẻ sơ sinh sẽ hết khi trẻ bắt đầu bú, gan của trẻ phát triển từ đó giúp bilirubin đi qua cơ thể.

1.   Nguy cơ của vàng da sơ sinh

• Trẻ sinh non (sinh trước 37 tuần tuổi thai)

• Trẻ không bú đủ sữa mẹ hoặc sữa công thức, có thể là do trẻ khó bú hoặc do sữa mẹ chưa về.

• Trẻ có nhóm máu không tương thích với nhóm máu của mẹ: Trẻ sơ sinh có nhóm máu không tương thích với nhóm máu của mẹ có thể phát triển tích lũy các kháng thể phá vỡ tế bào hồng cầu của trẻ và gây ra sự tăng đột ngột nồng độ bilirubin.

2.  Nguyên nhân khác gây vàng da sơ sinh

Mức độ bilirubin của trẻ sơ sinh hơi cao sau khi sinh là điều bình thường. Khi trẻ sơ sinh lớn lên trong bụng mẹ, nhau thai sẽ loại bỏ bilirubin ra khỏi cơ thể trẻ sơ sinh. Nhau thai là cơ quan phát triển trong thai kỳ để nuôi trẻ sơ sinh. Sau khi trẻ được sinh ra, gan sẽ tiếp nhận công việc này. Có thể mất một thời gian để gan của trẻ sơ sinh có thể thực hiện việc này một cách hiệu quả. Hầu hết trẻ sơ sinh đều bị vàng da và được gọi là vàng da sinh lý.

Vàng da sinh lý thường gặp ở trẻ sơ sinh vì:

• Trẻ sơ sinh có số lượng hồng cầu cao trong máu, các tế bào này thường xuyên bị phá vỡ và thay thế.

• Gan của trẻ sơ sinh chưa phát triển đầy đủ nên việc loại bỏ bilirubin khỏi máu sẽ kém hiệu quả hơn. Khi trẻ được khoảng 2 tuần tuổi, gan của trẻ xử lý bilirubin hiệu quả hơn, do đó bệnh vàng da thường tự khỏi ở độ tuổi này mà không gây hại gì.

3. Một số nguyên nhân khác gây vàng da ở trẻ

Đôi khi vàng da có thể do một vấn đề sức khỏe khác gây ra. Điều này được gọi là vàng da bệnh lý. Trường hợp này thường xảy ra nếu vàng da phát triển ngay sau khi sinh (trong vòng 24 giờ đầu tiên). Cần thăm khám bác sĩ để tìm ra nguyên nhân thực sự của vàng da ở trẻ để phát hiện ra những tình trạng bệnh lý nguy hiểm trên trẻ như:

• Tuyến giáp hoạt động kém (suy giáp), bệnh rhesus  (một tình trạng có thể xảy ra nếu người mẹ có máu âm tính với rhesus và em bé có máu rhesus dương tính), nhiễm trùng đường  tiết niệu, Hội chứng Crigler-Najjar (một tình trạng di truyền ảnh hưởng đến enzyme chịu trách nhiệm xử lý bilirubin), tắc nghẽn hoặc vấn đề trong ống dẫn mật và túi mật (túi mật dự trữ mật, được vận chuyển bằng ống dẫn mật đến ruột) hay Sự thiếu hụt enzym di truyền được gọi là glucose 6 phosphate dehydrogenase (G6PD) cũng có thể dẫn đến vàng da hoặc vàng da.

Vàng da và tròng trắng mắt - dấu hiệu chính của bệnh vàng da trẻ sơ sinh - thường xuất hiện từ ngày thứ hai đến ngày thứ tư sau khi sinh. Nồng độ bilirubin ở vàng da sinh lý thường cao nhất trong khoảng từ 3 đến 7 ngày sau khi sinh.

Để kiểm tra bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh, hãy ấn nhẹ vào trán hoặc mũi của bé.

• Nếu vùng da ấn vào có màu vàng, có thể bé bị vàng da nhẹ.

• Nếu trẻ sơ sinh không bị vàng da, màu da sẽ trông hơi nhạt hơn màu bình thường trong giây lát.

Hầu hết trẻ sơ sinh bị vàng da là tình trạng bình thường, nhưng đôi khi vàng da có thể chỉ ra một tình trạng bệnh lý tiềm ẩn. Nếu trẻ sơ sinh có nồng độ bilirubin rất cao không được điều trị, sẽ có nguy cơ bị tổn thương não vĩnh viễn. Cần thăm khám bác sĩ khi có 1 trong các dấu hiệu sau đây:

• Tình trạng vàng da ở trẻ sơ sinh lan rộng và trở nên nặng hơn.

• Trẻ sơ sinh bị sốt trên 38°C.

Trẻ sơ sinh bị vàng da kèm theo sốt trên 38°C cần được thăm khám bác sĩ ngay

• Màu vàng trên da trở nên đậm hơn.

• Trẻ sơ sinh bú kém, tỏ ra bơ phờ hoặc lờ đờ và phát ra những tiếng khóc the thé.

• Nếu trẻ sơ sinh có nồng độ bilirubin rất cao không được điều trị, sẽ có nguy cơ bị tổn thương não vĩnh viễn.

Bệnh vàng da nhẹ thường sẽ tự khỏi khi gan của trẻ bắt đầu trưởng thành. Tình trạng này ở trẻ sơ sinh sẽ hết khi trẻ bắt đầu bú - cho trẻ sơ sinh bú thường xuyên (từ 8 đến 12 lần một ngày), gan của trẻ phát triển từ đó giúp bilirubin đi qua cơ thể.

Việc điều trị thường chỉ được khuyến nghị nếu các xét nghiệm cho thấy nồng độ bilirubin trong máu của trẻ rất cao. Có 2 phương pháp điều trị được thực hiện để nhanh chóng giảm nồng độ bilirubin của trẻ sơ sinh:

• Quang trị liệu – một loại ánh sáng đặc biệt chiếu lên da, làm biến đổi bilirubin thành một dạng mà gan có thể dễ dàng phân hủy hơn.

• Truyền máu thay thế – trong đó máu của con bạn được lấy ra bằng một ống mỏng (ống thông) được đặt trong mạch máu của chúng và thay thế bằng máu từ người hiến tặng phù hợp; hầu hết trẻ sơ sinh đáp ứng tốt với điều trị và có thể xuất viện sau vài ngày.

Không có cách nào thực sự để ngăn ngừa bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Trong thời gian mang thai, người mẹ có thể xét nghiệm nhóm máu của mình. Sau khi sinh, nhóm máu của em bé sẽ được xét nghiệm, nếu cần, để loại trừ khả năng không tương thích về nhóm máu có thể dẫn đến bệnh vàng da ở trẻ sơ sinh. Nếu trẻ sơ sinh bị vàng da, có nhiều cách bạn có thể ngăn ngừa nó trở nên nghiêm trọng hơn:

Đảm bảo bé được cung cấp đủ dinh dưỡng qua sữa mẹ. Cho bé bú từ 8 đến 12 lần một ngày trong vài ngày đầu tiên để đảm bảo rằng bé không bị mất nước, giúp bilirubin đi qua cơ thể bé nhanh hơn.

Luôn đảm bảo bé được cung cấp đủ dinh dưỡng qua sữa mẹ

Nếu không nuôi con bằng sữa mẹ và cho bé bú sữa công thức, hãy cho bé uống sữa công thức cứ sau 2 đến 3 giờ trong tuần đầu tiên. Trẻ sinh non hoặc nhỏ hơn có thể uống lượng sữa công thức ít hơn, cũng như trẻ đang bú sữa mẹ.