Bệnh thần kinh do đái tháo đường là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Bệnh thần kinh do tiểu đường thường gây tổn thương dây thần kinh ở chân và bàn chân. Tùy thuộc vào các dây thần kinh bị ảnh hưởng, các triệu chứng bệnh thần kinh tiểu đường bao gồm đau và tê ở chân, bàn chân và bàn tay. Bên cạnh đó bệnh cũng gây ra một số ảnh hưởng trên hệ tiêu hóa, đường tiết niệu, mạch máu và tim. Một số trường hợp có các triệu chứng nhẹ nhưng một số khác, bệnh thần kinh do tiểu đường có thể khá đau đớn và tàn tật. Bệnh thần kinh tiểu đường là một biến chứng nghiêm trọng của bệnh tiểu đường có thể ảnh hưởng đến 50% số người mắc bệnh tiểu đường. Nhưng thường có thể ngăn ngừa bệnh thần kinh do tiểu đường hoặc làm chậm tiến trình của nó bằng cách quản lý lượng đường trong máu phù hợp và lối sống lành mạnh.

Các triệu chứng phụ thuộc vào loại mắc phải và dây thần kinh nào bị ảnh hưởng. Thông thường, các triệu chứng phát triển dần dần, người bệnh có thể không nhận thấy bất cứ điều gì không ổn cho đến khi tổn thương thần kinh đáng kể xảy ra.

1. Bệnh lý thần kinh ngoại biên

Bệnh ảnh hưởng đến bàn chân và chân đầu tiên, sau đó là bàn tay và cánh tay. 

Ảnh hưởng đầu tiên và phổ biến khi không kiểm soát được đường huyết là loét bàn chân

Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh thần kinh ngoại vi thường nặng hơn vào ban đêm và có thể bao gồm:

• Tê, thay đổi nhiệt độ hoặc giảm khả năng cảm thấy đau

• Cảm giác ngứa ran hoặc nóng rát

• Đau nhói hoặc chuột rút

• Yếu cơ

• Các vấn đề nghiêm trọng về chân, chẳng hạn như loét, nhiễm trùng và tổn thương xương khớp

2. Bệnh thần kinh tự chủ

• Hệ thống thần kinh tự trị kiểm soát huyết áp, nhịp tim, đổ mồ hôi, mắt, bàng quang, hệ tiêu hóa và cơ quan sinh dục. 

• Hạ đường huyết không nhận thức được

• Hạ huyết áp khi ngồi hoặc nằm xuống có thể gây chóng mặt hoặc ngất xỉu (hạ huyết áp thế đứng)

• Các vấn đề liên quan đến bàng quang hoặc ruột

• Chậm làm rỗng dạ dày (liệt dạ dày), gây buồn nôn, nôn, cảm giác no và chán ăn

• Khó nuốt

• Thay đổi cách mắt điều chỉnh từ sáng sang tối hoặc từ xa sang gần

• Tăng hoặc giảm tiết mồ hôi

• Các vấn đề về phản ứng tình dục, chẳng hạn như khô âm đạo ở phụ nữ và rối loạn cương dương ở nam giới

3. Bệnh thần kinh gần (bệnh đa rễ do đái tháo đường)

Loại bệnh thần kinh gần ảnh hưởng đến thần kinh đùi, hông, mông hoặc vùng bụng và ngực. Các triệu chứng thường ở một bên cơ thể, nhưng có thể lan sang bên kia. Bệnh thần kinh gần có thể bao gồm:

• Đau dữ dội ở mông, hông hoặc đùi

• Cơ đùi yếu và co rút

• Khó vươn lên từ tư thế ngồi

• Đau ngực hoặc thành bụng

4. Bệnh đơn dây thần kinh (bệnh thần kinh khu trú)

• Tổn thương một dây thần kinh cụ thể như ở mặt, thân, cánh tay hoặc chân. 

• Khó tập trung hoặc nhìn đôi

• Liệt một bên mặt

• Tê hoặc ngứa ran ở bàn tay hoặc ngón tay

• Tay yếu có thể làm rơi đồ

• Đau ở ống chân hoặc bàn chân

• Điểm yếu gây khó khăn khi nâng phần trước của bàn chân (thả chân)

• Đau ở phía trước đùi

1. Quản lý đường huyết

ADA khuyến nghị những người mắc bệnh tiểu đường nên xét nghiệm huyết sắc tố glycated (A1C) ít nhất hai lần một năm.

Kiểm soát lượng đường huyết chặt chẽ để hạn chế xuất hiện các biến chứng 

Các mục tiêu A1C có thể cần phải được cá nhân hóa, nhưng đối với nhiều người trưởng thành, ADA khuyến nghị A1C dưới 7,0%. Nếu lượng đường trong máu cao hơn mục tiêu có thể cần thay đổi cách quản lý hàng ngày như thêm hoặc điều chỉnh thuốc hoặc thay đổi lối sống.

2. Chăm sóc chân

Các vấn đề về chân, bao gồm vết loét lâu lành, loét và thậm chí phải cắt cụt chi, là những biến chứng phổ biến của bệnh thần kinh do tiểu đường. Nhưng có thể ngăn ngừa nhiều vấn đề này bằng cách khám chân kỹ lưỡng ít nhất mỗi năm một lần. 

• Kiểm tra bàn chân mỗi ngày: Tìm kiếm các vết phồng rộp, vết cắt, vết bầm tím, da nứt nẻ và bong tróc, mẩn đỏ và sưng tấy. 

• Giữ cho đôi chân sạch sẽ và khô ráo: Rửa chân mỗi ngày bằng nước ấm và xà phòng dịu nhẹ. Đừng ngâm chân. Lau thật khô bàn chân và giữa các ngón chân.

• Dưỡng ẩm cho đôi chân: Điều này giúp ngăn ngừa nứt. Nhưng hạn chế thoa kem dưỡng da giữa các ngón chân vì nó có thể khuyến khích nấm phát triển.

• Cắt móng chân cẩn thận

• Mang vớ khô, sạch. 

• Mang giày đệm vừa vặn. Mang giày bít mũi hoặc dép lê để bảo vệ đôi chân. Hãy chắc chắn rằng đôi giày vừa vặn và cho phép các ngón chân di chuyển.

• Hạ đường huyết không nhận biết: Lượng đường trong máu dưới 70 mg/dL - 3,9 mmol/L thường gây run, đổ mồ hôi và tim đập nhanh. Nhưng những người mắc bệnh thần kinh tự chủ có thể không gặp phải những dấu hiệu cảnh báo này.

• Mất ngón chân, bàn chân hoặc cẳng chân: Tổn thương thần kinh có thể gây mất cảm giác ở bàn chân, do đó, ngay cả những vết cắt nhỏ cũng có thể biến thành vết loét hoặc lở loét mà không được chú ý. Có thể cần phải cắt bỏ (cắt cụt) ngón chân, bàn chân hoặc thậm chí một phần của chân trong trường hợp nhiễm trùng nghiêm trọng.

• Nhiễm trùng đường tiết niệu: Nếu các dây thần kinh kiểm soát bàng quang bị tổn thương, bàng quang có thể không trống hoàn toàn khi đi tiểu dẫn đến sự tích tụ của vi khuẩn, gây nhiễm trùng đường tiết niệu. Tổn thương thần kinh cũng có thể ảnh hưởng đến khả năng cảm thấy cần đi tiểu hoặc kiểm soát các cơ bài tiết nước tiểu, dẫn đến rò rỉ (tiểu không tự chủ).

• Huyết áp giảm mạnh. Tổn thương dây thần kinh kiểm soát lưu lượng máu có thể ảnh hưởng đến khả năng điều chỉnh huyết áp của cơ thể. Điều này có thể khiến áp suất giảm mạnh khi đứng sau khi ngồi hoặc nằm xuống, có thể dẫn đến choáng váng và ngất xỉu.

• Các vấn đề về tiêu hóa: Nếu tổn thương thần kinh xảy ra trong đường tiêu hóa, táo bón hoặc tiêu chảy, hoặc cả hai đều có thể xảy ra. Tổn thương thần kinh liên quan đến bệnh tiểu đường có thể dẫn đến liệt dạ dày, một tình trạng trong đó dạ dày làm trống quá chậm hoặc hoàn toàn không làm trống. 

• Rối loạn chức năng tình dục: Nam giới có thể bị rối loạn cương dương. Phụ nữ có thể gặp khó khăn trong việc bôi trơn và kích thích.

• Tăng hoặc giảm tiết mồ hôi. Tổn thương thần kinh có thể làm gián đoạn hoạt động của các tuyến mồ hôi và khiến cơ thể khó kiểm soát nhiệt độ đúng cách.

Bệnh đái tháo đường đều có thể phát triển gây các biến chứng thần kinh. Nhưng những yếu tố rủi ro này làm cho tổn thương thần kinh dễ xảy ra hơn:

• Kiểm soát lượng đường trong máu kém: Lượng đường trong máu không được kiểm soát làm tăng nguy cơ biến chứng bệnh tiểu đường, bao gồm cả tổn thương thần kinh.

• Tiền sử bệnh tiểu đường: Nguy cơ mắc bệnh thần kinh do tiểu đường càng tăng khi một người mắc bệnh tiểu đường càng lâu, đặc biệt nếu lượng đường trong máu không được kiểm soát tốt.

• Bệnh thận

• Thừa cân: Có chỉ số khối cơ thể BMI từ 25 trở lên có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh thần kinh do tiểu đường.

• Hút thuốc: Hút thuốc làm hẹp và xơ cứng động mạch, làm giảm lưu lượng máu đến chân và bàn chân. Điều này khiến vết thương khó lành hơn và làm tổn thương các dây thần kinh ngoại vi.

Hút thuốc làm hẹp và xơ cứng động mạch, làm giảm lưu lượng máu đến chân