Bệnh Lý » Bệnh » Bệnh Máu » Thiếu máu thiếu sắt

Thiếu máu thiếu sắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng-điều trị

Thiếu máu thiếu sắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng (dấu hiệu nhận biết-biểu hiện), xét nghiệm-chẩn đoán và biện pháp phác đồ điều trị khi bị Thiếu máu thiếu sắt. Phân loại Bệnh Thiếu máu thiếu sắt có mấy loại? Ngoài ra, các thông tin khác bổ sung về Bệnh Thiếu máu thiếu sắt bao gồm: Cách phòng ngừa, các giai đoạn Bệnh Thiếu máu thiếu sắt, những biến chứng thường gặp và đối tượng nguy cơ mắc Bệnh Thiếu máu thiếu sắt. Và những điều cần biết khác về Thiếu máu thiếu sắt. Tìm hiểu xem Bệnh Thiếu máu thiếu sắt có nguy hiểm không? Thiếu máu thiếu sắt có lây không? Thiếu máu thiếu sắt có di truyền không?

Thiếu máu thiếu sắt

Thiếu máu thiếu sắt là gì? Nguyên nhân, triệu chứng, xét nghiệm và chẩn đoán. Biện pháp điều trị Thiếu máu thiếu sắt

Thiếu máu thiếu sắt là bệnh gì?

Thiếu máu thiếu sắt là tình trạng thiếu máu nguyên nhân do không đủ sắt đáp ứng cho nhu cầu tạo hồng cầu vì nhiều nguyên nhân khác nhau. Dựa vào thăm khám và các xét nghiệm để chẩn đoán nguyên gây thiếu máu thiếu sắt là do mất sắt, giảm cung cấp sắt, do mất máu hay do các nguyên nhân phối hợp.

Vai trò của sắt:

  • Sắt là một trong những chất vi lượng có vai trò vô cùng quan trọng, có mặt trong hầu hết các tổ chức của cơ thể như: trong myoglobin, hemoglobin và một số enzyme.

  • Sắt tham gia vào các quá trình như tổng hợp DNA, vận chuyển electron, vận chuyển oxy,…

  • 90-95% lượng sắt trong cơ thể người bình thường được tái sử dụng từ sắt do phá hủy hồng cầu già giải phóng ra. 5 - 10% lượng sắt (tương đương 1 - 2mg) được bài tiết qua nước tiểu, mồ hôi, phân. Để bù lại lượng sắt đã mất đi, cơ thể hấp thu thêm sắt từ thức ăn. Sắt được hấp thu ở dạ dày, hành tá tràng, đoạn đầu hỗng tràng.

Thiếu máu thiếu sắt là bệnh gì?

Nguyên nhân nào gây Bệnh Thiếu máu thiếu sắt?

1. Không cung cấp đủ sắt

  • Do tăng nhu cầu sắt: phụ nữ thời kỳ kinh nguyệt, phụ nữ có thai, cho con bú, trẻ em tuổi dậy thì,…

  • Do cung cấp thiếu: người già, ăn kiêng, chế độ ăn không cân đối, ăn không đủ,…

  • Do giảm hấp thu sắt: viêm ruột, viêm dạ dày, cắt đoạn dạ dày, ruột, do ăn các loại thức ăn làm giảm hấp thu sắt (như phytate, tanin có trong trà và cà phê).

2. Do mất máu mạn tính

  • Loét dạ dày tá tràng có biến chứng chảy máu, nhiễm giun móc, polyp đường ruột, ung thư đường tiêu hóa, viêm chảy máu đường tiết niệu.

  • Mất máu nhiều trong chu kỳ kinh nguyệt, sau phẫu thuật, chấn thương, u xơ tử cung…;

  • Tan máu trong lòng mạch: đái huyết sắc tố kịch phát ban đêm.

3. Rối loạn chuyển hóa sắt bẩm sinh 

Đây là bệnh rất hiếm gặp. Bệnh nhân mắc rối loạn chuyển hóa sắt bẩm sinh không tổng hợp được transferrin vận chuyển sắt.

Nguyên nhân nào gây Bệnh Thiếu máu thiếu sắt?

Dấu hiệu, biểu hiện và triệu chứng Bệnh Thiếu máu thiếu sắt là gì?

Các triệu chứng của thiếu máu thiếu sắt diễn biến một cách từ từ thông qua 3 giai đoạn:

Giai đoạn 1: chỉ giảm lượng sắt dự trữ nên bệnh nhân chưa bị thiếu máu. Bệnh nhân thường có các triệu chứng của nguyên nhân gây thiếu sắt.

Giai đoạn 2: đã cạn sắt dự trữ và giảm vận chuyển sắt. Bệnh nhân có các triệu chứng của nguyên nhân gây thiếu sắt, chưa có biểu hiện rõ tình trạng thiếu máu. Bệnh nhân bắt đầu có triệu chứng của thiếu sắt như: mệt mỏi, mất tập trung,…

Giai đoạn 3: thiếu máu và có cả triệu chứng của thiếu máu và thiếu sắt. 

Bệnh nhân thiếu máu do thiếu sắt có một số triệu chứng:

  • Triệu chứng cơ năng: mệt mỏi, tức ngực, giảm khả năng hoạt động trí lực và thể lực, hoa mắt chóng mặt khi thay đổi tư thế.

  • Triệu chứng thực thể: niêm mạc nhợt nhạt, da xanh xao, tóc, lông, móng khô dễ gãy, lưỡi nhợt, nhẵn do mòn hoặc mất gai lưỡi.

Thiếu máu thiếu sắt Triệu chứng

Bệnh nhân thiếu máu có da xanh xao

Xét nghiệm và chẩn đoán Bệnh Thiếu máu thiếu sắt bằng cách nào?

1. Xét nghiệm

  • Xét nghiệm xác định tính chất và mức độ thiếu máu: hồng cầu nhược sắc, nhỏ, số lượng hồng cầu, tỷ lệ hematocrit và lượng huyết sắc tố giảm.

  • Xét nghiệm đánh giá mức độ thiếu sắt: ferritin giảm, sắt huyết thanh giảm, transferrin tăng, độ bão hòa transferrin giảm, khả năng gắn sắt toàn thể tăng.

  • Một số xét nghiệm tìm nguyên nhân: soi đại tràng, soi dạ dày, tìm ký sinh trùng đường ruột (trứng giun móc trong phân), siêu âm ổ bụng,…

2. Chẩn đoán xác định

Để chẩn đoán xác định thiếu máu thiếu sắt, cần dựa vào:

  • Triệu chứng lâm sàng.

  • Xét nghiệm: tổng phân tích tế bào máu cho kết quả thiếu máu hồng cầu nhỏ nhược sắc. Kết quả sinh hóa máu cho thấy nồng độ Ferritin dưới 30ng/mL và/hoặc độ bão hòa transferrin dưới 30%.

Thiếu máu thiếu sắt Xét nghiệm và chẩn đoán

Chẩn đoán thiếu máu thiếu sắt dựa vào triệu chứng và các xét nghiệm máu

3. Chẩn đoán nguyên nhân

Dựa vào thăm khám và các xét nghiệm để chẩn đoán nguyên gây thiếu máu thiếu sắt là do mất sắt, giảm cung cấp sắt, do mất máu hay do các nguyên nhân phối hợp.

4. Chẩn đoán phân biệt

4.1. Thalassemia

Bệnh nhân có biểu hiện thiếu máu từ bé, trong gia đình có thể có người bị bệnh thalassemia. Bệnh nhân thường có triệu chứng hoàng đảm, gan to, lách to.

Xét nghiệm: 

  • Sắt huyết thanh bình thường hoặc tăng

  • Ferritin có thể bình thường, phần lớn là tăng và ngày càng tăng

  • Độ bão hòa transferrin tăng hoặc bình thường 

  • Transferrin bình thường hoặc giảm

  • Khả năng gắn sắt toàn phần bình thường

  • Bilirubin gián tiếp thường tăng

  • Có thành phần huyết sắc tố bất thường

4.2. Thiếu máu trong viêm mạn tính

  • Triệu chứng lâm sàng: có tình trạng viêm mạn tính như viêm đa khớp dạng thấp, lao, lupus…

  • Xét nghiệm: sắt huyết thanh giảm, độ bão hòa transferrin bình thường hoặc giảm, ferritin tăng, transferrin bình thường, khả năng gắn sắt toàn phần tăng, protein phản ứng (CRP) tăng, tốc độ máu lắng tăng.

4.3. Thiếu máu trong suy dinh dưỡng

  • Triệu chứng lâm sàng: chậm phát triển thể chất (đối với trẻ em), thể trạng gầy, yếu. Có nguyên nhân dẫn đến suy dinh dưỡng như nhịn ăn trong thời gian dài.

  • Xét nghiệm: protein huyết thanh giảm, thiếu máu hồng cầu nhỏ.

Biện pháp trị Thiếu máu thiếu sắt và phác đồ điều trị Bệnh Thiếu máu thiếu sắt là gì?

1. Nguyên tắc điều trị

  • Hạn chế truyền máu, chỉ truyền máu trong trường hợp bệnh nhân thiếu máu nặng, mất bù.

  • Bổ sung các dạng chế phẩm sắt bằng viên nén, dung dịch uống hoặc truyền tĩnh mạch. Khuyến khích bệnh nhân sử dụng thuốc bổ sung sắt dạng uống. Chỉ sử dụng sắt đường truyền tĩnh mạch trong các trường hợp: thiếu máu nặng và rất nặng, cơ thể không hấp thu được sắt dùng dạng uống (bệnh bẩm sinh, cắt đoạn ruột, dạ dày); thiếu máu trong khi viêm nhiễm hoặc bệnh mạn tính đang tiến triển.

  • Giai đoạn sớm khi bệnh nhân thiếu sắt nhưng chưa thiếu máu: ăn các thực phẩm giàu sắt để bổ sung sắt và uống các chế phẩm chứa sắt.

  • Thời gian bổ sung sắt kéo dài, bệnh nhân nên tiếp tục bổ sung sắt thêm ba tháng sau khi huyết sắc tố trở đã về bình thường.

  • Phối hợp với điều trị nguyên nhân: cần tìm nguyên nhân gây thiếu sắt để điều trị đồng thời với điều trị thiếu máu thiếu sắt.

2. Các chế phẩm bổ sung sắt

Dạng uống:

  • Ferrous sulfate, ferrous fumarate, ferrous gluconate.

  • Liều dùng: 2mg sắt/kg/ngày.

  • Thời gian dùng thuốc: 6 đến 12 tháng.

  • Nên uống thêm nước cam, chanh hoặc bổ sung thêm vitamin C để tăng khả năng hấp thu sắt. Lưu ý: uống thuốc vào lúc đói để thuốc hấp thu tốt nhất, tuy nhiên nếu bệnh nhân bị kích ứng dạ dày thì có thể uống thuốc trong lúc ăn. Uống thuốc có thể làm phân có màu đen (không phải do xuất huyết tiêu hóa), táo bón.

Dạng truyền tĩnh mạch:

  • Iron dextran, Iron sucrose.

  • Cách tình liều của thuốc bổ sung sắt dạng tiêm: Tổng liều (mg) = P (kg) x (Hb đích (G/L) - Hb thực (G/L)) x 0,24 + 500 mg. Trong đó P là trọng lượng cơ thể (kg), Hb là nồng độ huyết sắc tố (G/L).

3. Điều trị nguyên nhân

Nguyên nhân gây thiếu sắt phải được phải chẩn đoán và điều trị một cách triệt để, tránh gây thiếu sắt tái phát.

Biện pháp trị Thiếu máu thiếu sắt và phác đồ điều trị Bệnh Thiếu máu thiếu sắt là gì?

Lưu ý: Thông tin trong bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo, bạn vui lòng liên hệ với Bác sĩ chuyên môn, Dược sĩ hoặc chuyên viên y tế để được tư vấn theo từng trường hợp cụ thể.

Cập nhật: 09/03/2024 02:58