Biện pháp trị Viêm cột sống dính khớp và phác đồ điều trị Bệnh Viêm cột sống dính khớp là gì?

1. Nguyên tắc chung

Điều trị cho bệnh nhân viêm cột sống dính khớp bao gồm: điều trị nội khoa, điều trị ngoại khoa và vật lý trị liệu. Mục đích điều trị là chống viêm, chống đau, phòng chống cứng khớp đặc biệt là ở tư thế xấu và khắc phục dính khớp.

2. Lựa chọn phương pháp điều trị

Quyết định điều trị trên mỗi bệnh nhân cụ thể dựa vào các đặc điểm:

• Mức độ hoạt động bệnh, tình trạng bệnh, tiên lượng.

• Biểu hiện của bệnh thời điểm hiện tại (cột sống, điểm bám gân, khớp ngoại biên,...).

• Biểu hiện ngoài khớp và các bệnh lý kèm theo: như viêm màng bồ đào, vẩy nến, viêm ruột mạn tính. Đặc biệt với viêm màng bồ đào, bệnh nhân cần khám chuyên khoa mắt để điều trị.

• Trạng thái lâm sàng chung (tuổi, giới, bệnh mắc kèm, các thuốc đang sử dụng, yếu tố tâm lý). Cần lưu ý đến nguy cơ loãng xương, bệnh tim mạch ở bệnh nhân nhằm phát hiện, theo dõi và dự phòng.

3. Điều trị cụ thể

• Các biện pháp không dùng thuốc là rất quan trọng. Cần giáo dục cho bệnh nhân nhằm nâng cao hiểu biết về bệnh và thực hiện chế độ luyện tập đều đặn, phù hợp. Bệnh nhân có thể tập luyện tại nhà hoặc điều trị vật lý trị liệu, có sự giám sát về mức độ luyện tập. Bệnh nhân có thể tập luyện theo nhóm hoặc tự tập luyện một mình.

• Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) là lựa chọn chỉ định đầu tiên cho bệnh nhân viêm cột sống dính khớp có đau và/hoặc cứng khớp. Nếu tình trạng viêm kéo dài, có thể sử dụng NSAID trong thời gian dài. Cần lưu ý các tác dụng không mong muốn của NSAID trên dạ dày, tim mạch, thận. Có thể sử dụng một trong các thuốc sau: celecoxib 200 - 400mg/ngày và duy trì liều 200mg hàng ngày; diclofenac 75mg/ngày; meloxicam 7,5- 15 mg/ngày; etoricoxib 60 -90 mg/ngày.

Thuốc chống viêm không steroid (NSAID) là lựa chọn chỉ định đầu tiên

• Thuốc giảm đau: nên sử dụng thuốc giảm đau theo sơ đồ sử dụng thuốc giảm đau của WHO.

• Thuốc giãn cơ: thiocolchicoside (4mg x 3 lần/ ngày), eperisone (50mg x 3 lần/ ngày).

• Corticoid: tiêm corticoid tại chỗ được chỉ định cho các trường hợp viêm kéo dài các điểm bám gân hoặc các khớp ngoại biên. Nếu là khớp háng, nên tiến hành tiêm corticoid dưới hướng dẫn của siêu âm. Điều trị corticosteroid toàn thân không được khuyến cáo.

• Thuốc DMARD như methotrexate, sulfasalazine không được chỉ định cho các bệnh nhân thể cột sống đơn thuần. Sulfasalazine được chỉ định cho các bệnh nhân có biểu hiện viêm các khớp ngoại biên. Liều khởi đầu là 500 mg x 2 viên mỗi ngày, tăng dần liều dựa vào đáp ứng lâm sàng của bệnh nhân, thường duy trì liều 2000mg chia 2 lần hàng ngày, uống thuốc sau bữa ăn.

• Điều trị bằng chế phẩm sinh học kháng TNFα được chỉ định cho các thể bệnh hoạt động dai dẳng, mặc dù đã điều trị thường quy. Bệnh nhân viêm cột sống dính khớp thể cột sống được chỉ định điều trị bằng thuốc kháng TNF kết hợp với thuốc chống viêm không steroid, không kết hợp với nhóm DMARD kinh điển. Có thể chuyển sang kháng TNF thứ hai nếu bệnh nhân đáp ứng kém với kháng TNF ban đầu. Etanercept tiêm dưới da 50mgx1 lần/tuần hoặc 25mgx2 lần/tuần. Hoặc Infliximab truyền tĩnh mạch liều 3-5mg/kg mỗi 4-8 tuần. Adalimumab tiêm dưới da 40mg mỗi 2 tuần.

• Điều trị phẫu thuật thay khớp háng được chỉ định trong trường hợp bệnh nhân đau kéo dài, hạn chế vận động và trên hình ảnh X quang có phá hủy cấu trúc rõ. Trước đây thường chỉ định cho các bệnh nhân lớn tuổi (ít nhất 50 tuổi trở lên). Gần đây tuổi của bệnh nhân không còn là yếu tố cần quan tâm khi chỉ định thay phẫu thuật thay khớp háng. Phẫu thuật chỉnh hình cột sống được chỉ định khi cột sống biến dạng. Xét chỉ định phẫu thuật ở bệnh nhân có gãy đốt sống cấp tính.

4.4. Theo dõi, quản lý bệnh nhân 

• Các thông số theo dõi tình trạng bệnh nhân viêm cột sống dính khớp bao gồm: tiền sử bệnh nhân, các biểu hiện về xét nghiệm, các thông số lâm sàng, hình ảnh X quang. Tần suất tái khám của bệnh nhân tùy thuộc vào nguyên nhân gây ra các triệu chứng, mức độ trầm trọng của triệu chứng và phác đồ điều trị.

• Bệnh nhân cần tái khám hàng tháng. Các chỉ số theo dõi về mặt lâm sàng: số khớp sưng, số khớp đau, mức độ đau, mức độ hạn chế vận động của khớp, cột sống... Chỉ định các xét nghiệm tùy theo loại thuốc chỉ định điều trị cho bệnh nhân.

Bệnh nhân cần tái khám hàng tháng

• Nếu bệnh nhân chỉ sử dụng thuốc chống viêm không steroid, chỉ cần xét nghiệm tốc độ máu lắng,  tế bào máu ngoại vi, CRP, AST, ALT, creatinin máu. Có thể siêu âm các khớp tổn thương, đặc biệt là khớp háng nếu bệnh nhân đau khớp háng.

• Tùy theo tình trạng bệnh nhân (về lâm sàng và xét nghiệm), cần điều chỉnh liều thuốc điều trị và khuyến khích chế độ tập luyện, phục hồi chức năng.